નાના ખેડૂતો ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષાની સૌથી મોટી તાકાત છે: પીએમ મોદી
(જી.એન.એસ) તા. 3
નવી દિલ્હી,
પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે નવી દિલ્હીમાં નેશનલ એગ્રિકલ્ચરલ સાયન્સ સેન્ટર (એનએએસસી) કોમ્પ્લેક્સ ખાતે કૃષિ અર્થશાસ્ત્રીઓની 32મી આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદ (આઇસીએઇ)નું ઉદઘાટન કર્યું. આ વર્ષની કોન્ફરન્સની થીમ છે, “ટ્રાન્સફોર્મેશન ટુવર્ડ સસ્ટેઇનેબલ એગ્રી-ફૂડ સિસ્ટમ્સ.” તેનો ઉદ્દેશ જળવાયુ પરિવર્તન, કુદરતી સંસાધનોના અધઃપતન, વધતા જતા ઉત્પાદન ખર્ચ અને સંઘર્ષો જેવા વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરીને ટકાઉ કૃષિની તાતી જરૂરિયાતને પહોંચી વળવાનો છે. આ સંમેલનમાં લગભગ 75 દેશોના લગભગ 1000 પ્રતિનિધિઓએ ભાગ લીધો.
આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ આનંદની લાગણી વ્યક્ત કરી હતી કે, ભારતમાં 65 વર્ષ પછી ઇન્ટરનેશનલ કોન્ફરન્સ ઑફ એગ્રિકલ્ચરલ ઇકોનોમિસ્ટ્સ (આઇસીએઇ)નું આયોજન થઈ રહ્યું છે. તેમણે 120 મિલિયન ખેડૂતો, 30 મિલિયનથી વધુ મહિલા ખેડૂતો, 30 મિલિયન માછીમારો અને 80 મિલિયન પશુ રક્ષકો વતી તમામ મહાનુભાવોનું સ્વાગત કર્યું હતું. “તમે એ ભૂમિમાં છો જ્યાં 500 મિલિયનથી વધુ પશુધન વસે છે. હું ભારતના કૃષિ અને પ્રાણીપ્રેમી દેશમાં તમારું સ્વાગત કરું છું.”
પ્રધાનમંત્રીએ કૃષિ અને ખાદ્યાન્ન વિશે ભારતની પ્રાચીન માન્યતાઓ અને અનુભવોના દીર્ધાયુષ્ય પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ભારતીય કૃષિ પરંપરામાં વિજ્ઞાન અને તર્કશાસ્ત્રને આપવામાં આવતી અગ્રતા પર પ્રકાશ પાડ્યો. તેમણે ખાદ્ય પદાર્થોના ઔષધીય ગુણો પાછળ સંપૂર્ણ વિજ્ઞાનના અસ્તિત્વનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.
પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કૃષિ હજારો વર્ષ જૂનાં આ દ્રષ્ટીકોણના પાયા પર વિકસિત થઈ છે, જેમણે આ સમૃદ્ધ વારસા પર આધારિત કૃષિ પર લગભગ 2000 વર્ષ જૂના ગ્રંથ ‘કૃષિ પરાશર’નો ઉલ્લેખ કર્યો. પ્રધાનમંત્રીએ ભારતમાં કૃષિ સંશોધન અને શિક્ષણની મજબૂત વ્યવસ્થા તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “આઇસીએઆર પોતે જ 100થી વધુ સંશોધન સંસ્થાઓ ધરાવે છે.” તેમણે વધુમાં માહિતી આપી હતી કે કૃષિ શિક્ષણ માટે 500થી વધુ કોલેજો અને 700થી વધુ કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રો છે.
ભારતમાં કૃષિ આયોજનમાં તમામ છ ઋતુઓની પ્રાસંગિકતા પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ 15 કૃષિ-આબોહવા ઝોનના વિશિષ્ટ ગુણોનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, જો કોઈ વ્યક્તિ દેશમાં આશરે 100 કિલોમીટરની મુસાફરી કરે છે, તો કૃષિ પેદાશો બદલાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “જમીન પર ખેતી હોય, હિમાલય હોય, રણમાં, પાણીની અછત ધરાવતાં વિસ્તારો હોય કે દરિયાકિનારાનાં વિસ્તારો હોય, આ વિવિધતા વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે અને ભારતને દુનિયામાં આશાનું કિરણ બનાવે છે.”
65 વર્ષ અગાઉ ભારતમાં યોજાયેલી કૃષિ અર્થશાસ્ત્રીઓની છેલ્લી આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદને યાદ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, ભારત નવું સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર છે, જેણે તેને ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષા અને કૃષિ માટે એક પડકારજનક સમય બનાવ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, અત્યારે ભારત ખાદ્યાન્ન સરપ્લસ દેશ છે, જે દૂધ, કઠોળ અને મસાલાનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ છે તથા અનાજ, ફળો, શાકભાજી, કપાસ, ખાંડ, ચા અને મત્સ્ય ઉછેરમાં બીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ છે. તેમણે એ સમયને યાદ કર્યો હતો, જ્યારે ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષા દુનિયા માટે ચિંતાનો વિષય હતો, અત્યારે ભારત વૈશ્વિક ખાદ્ય અને પોષણ સુરક્ષાનાં સમાધાનો પ્રદાન કરી રહ્યું છે. એટલે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ખાદ્ય વ્યવસ્થામાં પરિવર્તન પર ચર્ચા કરવા માટે ભારતનો અનુભવ મૂલ્યવાન છે અને તેનાથી દક્ષિણને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે લાભ થશે એ નિશ્ચિત છે.
પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ‘વિશ્વ બંધુ’ તરીકે વૈશ્વિક કલ્યાણ માટે ભારતની પ્રતિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો. તેમણે ભારતનાં વૈશ્વિક કલ્યાણનાં વિઝનને યાદ કર્યું હતું તથા ‘એક પૃથ્વી, એક પરિવાર અને એક ભવિષ્ય’, ‘મિશન લાઇફ’ અને ‘વન અર્થ વન હેલ્થ’ સહિત વિવિધ વિષયો પર ભારત દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલા વિવિધ મંત્રોનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. શ્રી મોદીએ મનુષ્યો, છોડ અને પ્રાણીઓનાં સ્વાસ્થ્યને ન જોવાનાં ભારતનાં અભિગમ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “સાતત્યપૂર્ણ કૃષિ અને ખાદ્ય વ્યવસ્થા સામેના પડકારોનો સામનો માત્ર ‘એક પૃથ્વી, એક પરિવાર અને એક ભવિષ્ય’ના સંપૂર્ણ અભિગમ હેઠળ જ થઈ શકે છે.”
પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “ભારતની આર્થિક નીતિઓમાં કૃષિ કેન્દ્રસ્થાને છે.” તેમણે ઉલ્લેખ કરતાં કહ્યું હતું કે, ભારતનાં 90 ટકા નાના ખેડૂતો કે જેમની પાસે બહુ ઓછી જમીન છે, તેઓ ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષાની સૌથી મોટી તાકાત ધરાવે છે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે એશિયાના કેટલાક વિકાસશીલ દેશોમાં પણ આવી જ પરિસ્થિતિ પ્રવર્તે છે, જે ભારતનું મોડેલ લાગુ કરે છે. કુદરતી ખેતીનું ઉદાહરણ ટાંકીને પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, દેશમાં મોટા પાયે રાસાયણિક મુક્ત કુદરતી ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવાનાં સકારાત્મક પરિણામો જોઈ શકાય છે. તેમણે આ વર્ષનાં બજેટમાં સ્થાયી અને આબોહવાને અનુકૂળ ખેતી પર વધારે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો ઉલ્લેખ પણ કર્યો હતો તેમજ ભારતનાં ખેડૂતોને ટેકો આપવા સંપૂર્ણ ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવવાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો. આબોહવાને અનુકૂળ પાક સાથે સંબંધિત સંશોધન અને વિકાસ પર સરકારનાં ભારનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ જાણકારી આપી હતી કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં આબોહવાને અનુકૂળ આશરે ઓગણીસ સો નવી જાતો ખેડૂતોને સુપરત કરવામાં આવી છે. તેમણે ભારતમાં ચોખાની જાતોના ઉદાહરણો આપ્યા કે જેમાં પરંપરાગત જાતો કરતા 25 ટકા ઓછા પાણીની જરૂર પડે છે અને સુપરફૂડ તરીકે કાળા ચોખાનો ઉદભવ થાય છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, “મણિપુર, આસામ અને મેઘાલયના કાળા ચોખા તેના ઔષધીય મૂલ્યને કારણે પસંદગીની પસંદગી છે.” તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ભારત વિશ્વ સમુદાય સાથે તેના સંબંધિત અનુભવો વહેંચવા માટે પણ એટલું જ આતુર છે.
પ્રધાનમંત્રીએ પાણીની તંગી અને આબોહવામાં પરિવર્તનની સાથે-સાથે પોષણના પડકારની ગંભીરતાનો પણ સ્વીકાર કર્યો હતો. તેમણે સુપરફૂડની ગુણવત્તા ‘લઘુત્તમ પાણી અને મહત્તમ ઉત્પાદન’ને ધ્યાનમાં રાખીને મિલેટને એક સમાધાન તરીકે પ્રસ્તુત કર્યું હતું. પીએમ મોદીએ ભારતની બાજરી બાસ્કેટને દુનિયા સાથે શેર કરવાની ભારતની તૈયારી દર્શાવી હતી અને ગયા વર્ષને આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષ તરીકે ઉજવવામાં આવી રહ્યું હોવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.
કૃષિને આધુનિક ટેકનોલોજી સાથે જોડવાની પહેલોનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ સોઇલ હેલ્થ કાર્ડ, સૌર ખેતી, જે ખેડૂતોને ઊર્જા પ્રદાતા બનાવવા તરફ દોરી જાય છે, ડિજિટલ કૃષિ બજાર એટલે કે ઇ-નામ, કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ અને પીએમ ફસલ બીમા યોજના વિશે વાત કરી હતી. તેમણે કૃષિના ઔપચારિકરણ અને પરંપરાગત ખેડૂતોથી માંડીને એગ્રિ સ્ટાર્ટઅપ્સ, કુદરતી ખેતીથી માંડીને ખેતરના આધાર અને ખેતરથી માંડીને ટેબલ સુધીના આનુષંગિક ક્ષેત્રો વિશે પણ વાત કરી હતી. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં 90 લાખ હેક્ટર જમીનને સૂક્ષ્મ સિંચાઈ હેઠળ લાવવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ભારત ઝડપથી ઇથેનોલનાં 20 ટકા મિશ્રણનાં લક્ષ્યાંક તરફ આગેકૂચ કરી રહ્યું છે, ત્યારે કૃષિ અને પર્યાવરણ એમ બંનેને લાભ થઈ રહ્યો છે.
ભારતમાં કૃષિ ક્ષેત્રમાં ડિજિટલ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવા પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્માન નિધિનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જ્યાં એક જ ક્લિક પર 10 કરોડ ખેડૂતોનાં બેંક ખાતામાં નાણાં હસ્તાંતરિત થાય છે તથા ડિજિટલ પાક સર્વેક્ષણ માટે ડિજિટલ સરકારી માળખાગત સુવિધાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે, જે ખેડૂતોને વાસ્તવિક સમયની માહિતી પ્રદાન કરે છે અને તેમને ડેટા-સંચાલિત નિર્ણયો લેવા સક્ષમ બનાવે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કરોડો ખેડૂતોને આ પહેલથી લાભ થશે અને તેમની આર્થિક સ્થિતિ સુધરશે. તેમણે જમીનના ડિજિટાઇઝેશન માટે એક વિશાળ અભિયાનનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જ્યાં ખેડૂતોને તેમની જમીન માટે ડિજિટલ આઇડેન્ટિફિકેશન નંબર આપવામાં આવશે, અને જ્યાં ડ્રોન ચલાવવા માટે ‘ડ્રોન દીદીઓ’ ને તાલીમ આપવામાં આવે છે ત્યાં ખેતીમાં ડ્રોનને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, આ પગલાંથી માત્ર ભારતના ખેડૂતોને જ ફાયદો નહીં થાય, પરંતુ વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષાને પણ મજબૂત બનાવશે.
આ સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ મોટી સંખ્યામાં યુવાનોની હાજરીની નોંધ લીધી હતી અને વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આગામી પાંચ દિવસ સુધી દુનિયાને સસ્ટેઇનેબલ એગ્રી-ફૂડ સિસ્ટમ સાથે જોડવાની રીતો જોવા મળશે. તેમણે અંતમાં જણાવ્યું હતું કે, “અમે એકબીજા પાસેથી શીખીશું અને એકબીજાને શીખવીશું.”
આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રી શ્રી શિવરાજસિંહ ચૌહાણ, નીતિ આયોગના સભ્ય પ્રો.રમેશચંદ, કોન્ફરન્સના પ્રમુખ પ્રોફેસર મતિન કૈમ અને ડીએઆરઈના સચિવ અને આઈસીએઆરના ડીજી ડો. હિમાંશુ પાઠક ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
This content is restricted to site members. If you are an existing user, please log in. New users may register below.
