(જી.એન.એસ) તા. ૧
નવી દિલ્હી,
સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ઝડપથી વધી રહેલા ડિજિટલ ધરપકડ કૌભાંડ પર તાત્કાલિક રાષ્ટ્રીય સ્તરે ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. આ મુદ્દાની સ્વતઃ નોંધ લેતા, કોર્ટે નિર્દેશ આપ્યો હતો કે ડિજિટલ ધરપકડ કૌભાંડો સંબંધિત તમામ FIR સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન (CBI) ને સોંપવામાં આવે. એજન્સીને અત્યાર સુધી નોંધાયેલા કેસોની તપાસ કરવા અને કૌભાંડ સાથે જોડાયેલી દરેક કડીને અનુસરવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે જ્યારે પણ સાયબર છેતરપિંડીમાં ઉપયોગમાં લેવાતા બેંક ખાતાઓ ઓળખવામાં આવશે, ત્યારે CBI ને સંબંધિત બેંકરોની ભૂમિકા તપાસવાની સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા હશે. ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ સૂર્યકાન્તે સ્પષ્ટ કર્યું કે CBI ભ્રષ્ટાચાર નિવારણ કાયદા હેઠળ અધિકારીઓની તપાસ કરી શકે છે જ્યાં પણ કૌભાંડને સરળ બનાવવાના હેતુથી બેંક ખાતા ખોલવામાં આવ્યા હતા.
સુપ્રીમ કોર્ટે ભારતીય રિઝર્વ બેંકને નોટિસ જારી કરીને, શંકાસ્પદ ખાતાઓને ઓળખવા અને સાયબર ક્રાઇમ સાથે જોડાયેલા ગેરકાયદેસર નાણાંને સ્થિર કરવા માટે કૃત્રિમ બુદ્ધિ અને મશીન લર્નિંગ ટૂલ્સનો ઉપયોગ ક્યારે કરવામાં આવશે તે નક્કી કરવામાં કોર્ટને મદદ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો. કોર્ટે કહ્યું કે મજબૂત AI સિસ્ટમ્સ બેંકિંગ ક્ષેત્રમાં છેતરપિંડી શોધનો આધાર બનવી જોઈએ.
કોર્ટે આદેશ આપ્યો હતો કે ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી ઇન્ટરમીડિયરી રૂલ્સ 2021 હેઠળના અધિકારીઓ સીબીઆઈને સંપૂર્ણ સહયોગ આપે. જે રાજ્યોએ એજન્સીને સામાન્ય સંમતિ આપી નથી તેમને તેમના અધિકારક્ષેત્રમાં આઇટી એક્ટ હેઠળ ઉદ્ભવતા કેસોમાં ખાસ કરીને સીબીઆઈ તપાસને અધિકૃત કરવા કહેવામાં આવ્યું હતું. બેન્ચે વધુમાં નોંધ્યું હતું કે સીબીઆઈ જ્યારે પણ જરૂર પડે ત્યારે ઇન્ટરપોલ પાસેથી મદદ માંગી શકે છે. ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગને એક જ નામ હેઠળ બહુવિધ સિમ કાર્ડ જારી કરવા અંગે દરખાસ્ત રજૂ કરવા કહેવામાં આવ્યું છે. કોર્ટે કહ્યું કે ટેલિકોમ ઓપરેટરોને સાયબર ક્રાઇમ નેટવર્કમાં સિમ કાર્ડના દુરુપયોગને રોકવા માટે સ્પષ્ટ નિર્દેશો પ્રાપ્ત કરવા જોઈએ.
રાજ્યોને સાયબર ક્રાઇમ સેન્ટરો સ્થાપવાનું કહેવામાં આવ્યું છે
સુપ્રીમ કોર્ટે તમામ રાજ્ય સરકારોને સાયબર ક્રાઇમ સેન્ટરોની સ્થાપના ઝડપી બનાવવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. જો કોઈ અવરોધ આવે તો રાજ્યોને કોર્ટને જાણ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. તેણે એ પણ નિર્દેશ આપ્યો છે કે સાયબર ક્રાઇમ-સંબંધિત એફઆઈઆરમાં જપ્ત કરાયેલા ઉપકરણોમાંથી મેળવેલા મોબાઇલ ડેટાને નિષ્ફળ વિના સાચવવામાં આવે. વધુમાં, બધા રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ આઇટી એક્ટ 2021 હેઠળ નોંધાયેલ એફઆઈઆર સીબીઆઈને ટ્રાન્સફર કરવી જોઈએ જેથી સંકલિત, રાષ્ટ્રવ્યાપી કાર્યવાહી શક્ય બને.
પીડિતોની સંખ્યામાં વધારો, ખાસ કરીને વરિષ્ઠ નાગરિકો
CJI સૂર્ય કાંતે જણાવ્યું હતું કે કોર્ટે સ્વતઃ સંજ્ઞાન લીધા પછી, ઘણા પીડિતોએ ન્યાય મેળવવા માટે બેન્ચનો સંપર્ક કર્યો. વિવિધ રાજ્યોમાં નોંધાયેલી અનેક FIR દર્શાવે છે કે ગુનો કેટલો વ્યાપક બન્યો છે. બેન્ચે નોંધ્યું હતું કે વૃદ્ધ નાગરિકો પ્રાથમિક લક્ષ્ય રહ્યા છે, છેતરપિંડી કરનારાઓ દ્વારા ઘડવામાં આવતી વિવિધ પદ્ધતિઓનો ભોગ બની રહ્યા છે. કોર્ટે કહ્યું કે વરિષ્ઠ નાગરિકો અને અન્ય પીડિતોને સંડોવતા દરેક કેસની સંપૂર્ણ તપાસ થવી જોઈએ.