સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ તેના તાજેતરના રિપોર્ટમાં કહ્યું છે કે 2005-06 થી 2019-21 વચ્ચે ભારતમાં લગભગ 415 મિલિયન લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા છે અને આ મામલે ‘ઐતિહાસિક પરિવર્તન’ જોવા મળ્યું છે. યુનાઈટેડ નેશન્સ ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ ‘UNDP’ અને Oxford Poverty and Human Development Initiative ‘OPHI’ દ્વારા સોમવારે બહાર પાડવામાં આવેલા નવા બહુપરીમાણીય ગરીબી સૂચકાંક ‘MPI’માં ભારતના ગરીબી નાબૂદીના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી.
આ મુજબ, વર્ષ 2005-06 થી 2019-21 દરમિયાન ભારતમાં 415 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવવામાં સફળ રહ્યા હતા. MPI રિપોર્ટમાં, આ સફળતાને સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સની સિદ્ધિ તરફના નોંધપાત્ર પ્રયાસ તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ‘આ દર્શાવે છે કે વર્ષ 2030 સુધીમાં ગરીબોની સંખ્યાને અડધી કરવા માટેના ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યોને મોટા પાયે હાંસલ કરવા શક્ય છે.’ આ 15 વર્ષો દરમિયાન લગભગ 41.5 કારોડ લોકોને બહુ-આયામી ગરીબીની ચુંગાલમાંથી બહાર કાઢવું એ એક ઐતિહાસિક પરિવર્તન છે.
આ રિપોર્ટ અનુસાર, ‘ભારતનો મામલો સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સના પરિપ્રેક્ષ્યમાં અભ્યાસ કરવા યોગ્ય છે. તે ગરીબીને સંપૂર્ણ રીતે નાબૂદ કરવા અને વર્ષ 2030 સુધીમાં ગરીબીમાં જીવતા તમામ પુરૂષો, મહિલાઓ અને બાળકોની સંખ્યાને અડધી કરવાની વાત છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે વર્ષ 2020માં ભારતની વસ્તીના આંકડા મુજબ 22.89 કરોડ ગરીબોની સંખ્યા સૌથી વધુ છે. દુનિયા માં. આ યાદીમાં ભારત પછી નાઈજીરિયા 9.67 મિલિયન ગરીબો સાથે બીજા ક્રમે છે. શું કહે છે આંકડાઓ તે વિષે પણ જાણો..
આ મુજબ, ‘જબરદસ્ત સફળતા છતાં, 2019-21માં આ 22.89 કરોડ ગરીબ લોકોને ગરીબીના દાયરામાં લાવવાનું એક પડકારજનક કાર્ય છે. અમારે એ પણ ધ્યાનમાં રાખવું પડશે કે ડેટા એકત્રિત કર્યા પછી આ સંખ્યામાં ચોક્કસપણે વધારો થયો છે. નોંધનીય છે કે 2019-21માં ભારતમાં 97 મિલિયન બાળકો ગરીબીની ચુંગાલમાં હતા, જે અન્ય કોઈપણ દેશમાં વર્તમાન ગરીબોની કુલ સંખ્યા કરતા વધુ છે. છતાં બહુપક્ષીય નીતિ અભિગમ સૂચવે છે કે સહિયારો પ્રયાસ લાખો લોકોના જીવનમાં સુધારો લાવી શકે છે.
જો કે, આ અહેવાલ જણાવે છે કે તમામ પ્રયાસો છતાં, ભારતની વસ્તી કોવિડ -19 રોગચાળાની ખરાબ અસરો અને ખોરાક અને ઇંધણની વધતી કિંમતો માટે સંવેદનશીલ રહે છે. પૌષ્ટિક ખોરાક અને ઉર્જાના ભાવને પહોંચી વળવા માટે સંકલિત નીતિઓને પ્રાથમિકતા આપવાની પણ હિમાયત કરવામાં આવી છે. તે જણાવે છે કે ગરીબી પર કોવિડ 19 રોગચાળાની અસરનું સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું નથી. આનું કારણ 2019-2021ના 71 ટકા આંકડા રોગચાળા પહેલા વસ્તી અને આરોગ્ય સર્વે સાથે સંબંધિત છે.
આ રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વના 111 દેશોમાં કુલ 1.2 અબજ લોકો અથવા વસ્તીના 19.1 ટકા લોકો અત્યંત બહુપરીમાણીય ગરીબીનું જીવન જીવી રહ્યા છે. આમાંથી અડધા લોકો એટલે કે 59.3 કરોડ માત્ર બાળકોના છે. ભારતમાં ગરીબોની સંખ્યામાં થયેલા ઘટાડાને પણ બે સમયગાળામાં વહેંચવામાં આવ્યો છે. વર્ષ 2005-06 થી 2015-16 દરમિયાન 27.5 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા હતા, જ્યારે 2015-16 અને 2019-21 વચ્ચે 14 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવવામાં સફળ રહ્યા હતા.
જો આપણે પ્રાદેશિક ગરીબીની વાત કરીએ તો ભારતના બિહાર, ઝારખંડ અને ઉત્તર પ્રદેશમાં 2015-16 થી 2019-21 દરમિયાન ચોખ્ખી ગરીબોની સંખ્યામાં તીવ્ર ઘટાડો થયો છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ગરીબોનું પ્રમાણ 21.2 ટકા છે, જ્યારે શહેરી વિસ્તારોમાં આ પ્રમાણ 5.5 ટકા છે. કુલ ગરીબ લોકોમાંથી લગભગ 90 ટકા લોકો ગ્રામીણ વિસ્તારના છે. ભારતનું MPI મૂલ્ય અને ગરીબીની સ્થિતિ બંને અડધાથી વધુ નીચે આવી ગયા છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ‘ભારતની પ્રગતિ દર્શાવે છે કે આટલા મોટા પાયા પર પણ ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યોને હાંસલ કરવું શક્ય છે’.
GNS NEWS
This content is restricted to site members. If you are an existing user, please log in. New users may register below.
