પ્રધાનમંત્રીનાં મુખ્ય સચિવ શ્રી પી કે મિશ્રાએ આજે ઓડિશાનાં સંબલપુરમાં ઓડિશા ઇકોનોમિક એસોસિએશનની 56મી વાર્ષિક પરિષદને સંબોધન કર્યું હતું.
(જી.એન.એસ),તા.10
નવીદિલ્હી,
અગ્ર સચિવે તાજેતરના વર્ષોમાં વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં અભૂતપૂર્વ અશાંતિ અને અનિશ્ચિતતાને ટાંકીને કોન્ફરન્સની થીમ ‘પાથવેઝ ફોર સસ્ટેઇનેબલ ગ્રોથ ઇન એન અનસર્ટેન વર્લ્ડ’ના વિષય પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. વર્ષ 2047 સુધીમાં વિકસિત રાષ્ટ્ર બનવાની ભારતની સફર પર ભાર મૂકતા ડો. મિશ્રાએ ઊંચી વૃદ્ધિના માર્ગને હાંસલ કરવાની સાથે સાથે સાતત્યપૂર્ણ વૃદ્ધિ હાંસલ કરવાના મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે,”જે ઊંચો વિકાસ ટકાઉ નથી, તે અર્થપૂર્ણ નહીં હોય.”
અગ્ર સચિવે જણાવ્યું હતું કે તાજેતરના સમયમાં વૈશ્વિક પુરવઠા શૃંખલામાં પરિવર્તન, સેવાઓના વેપાર અને રોજગારમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સના પડકારો અને કાર્બન ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો કરવાના સંદર્ભમાં ઊર્જા સંક્રમણનો પડકાર એ વૈશ્વિક સ્તરે ત્રણ મહત્વપૂર્ણ વલણો છે. ત્યારબાદ તેમણે સસ્ટેઇનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ (એસડીજી) હાંસલ કરવા માટે આર્થિક સંશોધન માટે કેટલાક મુદ્દાઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.
શ્રી મિશ્રાએ આર્થિક વિકાસ અને આર્થિક વૃદ્ધિ વચ્ચેનો તફાવત સમજાવ્યો હતો તથા વધુમાં ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ‘સાતત્યપૂર્ણ’ આર્થિક વિકાસમાં પર્યાવરણને લગતી ચિંતાઓ, સામાજિક સમાનતા અને લાંબા ગાળાની સ્થિરતાનું સમાધાન કરીને આર્થિક વૃદ્ધિ હાંસલ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “સંતુલિત અને સ્થિતિસ્થાપક વિકાસ મોડલ ઊભું કરવા માટે સાતત્યપૂર્ણ વૃદ્ધિ આર્થિક, સામાજિક અને પર્યાવરણીય પરસ્પરાવલંબનને ધ્યાનમાં લે છે.”
મુખ્ય સચિવે વર્ષ 1972માં માનવ પર્યાવરણ પર સંયુક્ત રાષ્ટ્રની પરિષદમાં સ્થિરતાનાં વિચારનાં મૂળ વિશે ચર્ચા કરી હતી અને વૈશ્વિક પડકારોનું સમાધાન કરવા માટે 169 લક્ષ્યાંકો સાથે 17 સ્થાયી વિકાસ લક્ષ્યાંકો (એસડીજી)નાં રૂપમાં સ્થાયી વિકાસ માટેનાં 2030નાં એજન્ડા પર ચર્ચા કરી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે, ‘કોઈને પાછળ ન છોડો’નો સાર્વત્રિક સિદ્ધાંત વર્ષ 2030 માટે વૈશ્વિક કાર્યસૂચિમાં કેન્દ્રસ્થાને છે.
પ્રધાનમંત્રીના ભારતના વિઝન 2047નો પુનરોચ્ચાર કરતા શ્રી મિશ્રાએ કહ્યું કે ભારતે માથાદીઠ આવકના ઇચ્છિત સ્તરને હાંસલ કરીને આગળ વધવું જોઈએ અને તમામ પાસાઓમાં આત્મનિર્ભર બનવું જોઈએ. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે મહિલાઓ ભારતની વિકાસગાથાનું નેતૃત્વ કરશે, અર્થવ્યવસ્થા વધુ સમાવિષ્ટ અને નવીન હશે અને આપણા રાષ્ટ્રીય જીવનમાં ભ્રષ્ટાચાર, જાતિવાદ અને કોમવાદને કોઈ સ્થાન નહીં હોય.
શ્રી મિશ્રાએ જ્યારે દેશ તેની આઝાદીના 100 વર્ષ પૂર્ણ કરે છે ત્યારે એક વિકસિત દેશ બનવાના તેના પ્રયાસોને ધ્યાનમાં રાખીને SDG હાંસલ કરવાના ભારતના પ્રયાસોની ઝાંખી આપી હતી. ત્યારબાદ તેમણે જોખમ અને અનિશ્ચિતતાના કેટલાક વૈચારિક પાસાઓનું વિશ્લેષણ કર્યું જે જ્યારે SDG ને સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યા ત્યારે અસ્તિત્વમાં ન હતા, ત્યારબાદ આર્થિક સંશોધન માટે કેટલાક મુદ્દાઓ બહાર લાવ્યા.હતા.
મુખ્ય સચિવે સાતત્યપૂર્ણ વિકાસ હાંસલ કરવા છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ભારત સરકારનાં પ્રયાસો પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભારતની આગેવાની હેઠળની જી20ની અધ્યક્ષતાને વૈશ્વિક સ્તરે તેના અભૂતપૂર્વ વ્યાપ અને સફળતા માટે માન્યતા આપવામાં આવી હતી, જેમાં સ્થાયી અને વધુ સારા ભવિષ્ય માટે નવી વિભાવનાઓ અપનાવવા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, એલઆઇએફઇ (પર્યાવરણ માટે જીવનશૈલી)ની વિભાવના અને વૈશ્વિક પહેલો જેવી કે કોએલિશન ફોર ડિઝાસ્ટર રિસાયલન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (સીડીઆરઆઇ) અને ઇન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ (આઇએસએ) આબોહવામાં ફેરફારને પહોંચી વળવા માટેનાં ભારતનાં પ્રયાસોમાં મહત્ત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે.
શ્રી મિશ્રાએ ભારતનાં અમૃત કાળનાં વિઝનનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો, જેમાં વર્ષ 2047 સુધી સ્થાયી વિકાસ અને અસમાનતામાં ઘટાડો સામેલ છે. તેમણે કોવિડ-19 મહામારી દરમિયાન ભારતનાં પ્રયાસો પર ભાર મૂક્યો હતો, જેણે સુધારાનો માર્ગ પસંદ કર્યો હતો. તેમણે વર્ષ 2017માં ગૂડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (જીએસટી)નો અમલ અને ઇન્સોલ્વન્સી એન્ડ બેંકરપ્સી કોડ (આઇબીસી) જેવા બીજી પેઢીમાં થયેલા સુધારાઓની પ્રશંસા કરી હતી, રિયલ એસ્ટેટ રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટીની રજૂઆત કરી હતી, જેમાં પારદર્શકતા અને જવાબદારી સામેલ છે, જેમાં અર્થતંત્રને ખુલ્લું મૂકવાને બદલે રાજકીય મૂડીનું નોંધપાત્ર રોકાણ કરવાની જરૂર છે.
સ્થાયી વિકાસનાં મહત્ત્વપૂર્ણ પાસાં તરીકે માળખાગત સુવિધા પર સરકારનાં ધ્યાન પર ભાર મૂકતાં અગ્ર સચિવે પ્રધાનમંત્રી ગતિશક્તિ અને રાષ્ટ્રીય લોજિસ્ટિક્સ નીતિ જેવી પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેણે અવિરત મલ્ટિ-મોડલ કનેક્ટિવિટીને સક્ષમ બનાવી હતી. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે, અમે અમારી કંપનીઓને વૈશ્વિક મૂલ્ય શ્રુંખલામાં સંકલિત થવામાં મદદ કરી છે, પ્રત્યક્ષ કરવેરાનાં દર ઘટાડ્યા છે, એફડીઆઇનાં ધોરણોને ઉદાર બનાવ્યાં છે, ભારતને વૈશ્વિક ઉત્પાદન કેન્દ્ર બનાવવા માટે રોકાણને પ્રોત્સાહન આપવા ઉત્પાદન સાથે સંબંધિત પ્રોત્સાહન (પીએલઆઇ) યોજનાઓ પ્રસ્તુત કરી છે.
પ્રધાનમંત્રીનાં અગ્ર સચિવે અપડેટેડ નેશનલલી ડિરિટેડ કોન્ટ્રિબ્યૂશન (એનડીસી)માં દર્શાવ્યા મુજબ ભારતની આબોહવા સંબંધિત કાર્ય નીતિનાં મુખ્ય પાસાંઓ પર ચર્ચા કરી હતી તથા પર્યાવરણને જાળવવા માટે અન્ય પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેમાં નેશનલ ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશન, ઉજાલા-એલઇડી અભિયાન અને ફેમ ઇન્ડિયા, વેસ્ટ ટૂ વેલ્થ યોજનાઓ, નેનો-યુરિયા અને નેનો-ડીએપી સામેલ છે.
શ્રી મિશ્રાએ ઝડપી, સર્વસમાવેશક અને વધારે સમાન વૃદ્ધિ માટે માનવમૂડી વિકસાવવા સરકારે હાથ ધરેલી કેટલીક પહેલોની પ્રશંસા કરી હતી, જેમાં રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020, દીક્ષા અને પ્રધાનમંત્રી ઇ-વિદ્યા પ્લેટફોર્મ, પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના, જલ જીવન મિશન, આયુષ્માન ભારત કાર્યક્રમ, ઉજ્જવલા યોજના, પ્રધાનમંત્રી સ્વનિધિ યોજના, પ્રધાનમંત્રી વિશ્વકર્મા યોજના વગેરે સામેલ છે, જેમાં સ્થાયી વિકાસમાં સામાજિક સર્વસમાવેશકતાની ભૂમિકા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
અગ્ર સચિવે ઉત્પાદન અને સેવા ક્ષેત્રમાં રોજગારી પ્રદાન કરવામાં એમએસએમઇની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને આ રીતે ભારતનાં વસતિવિષયક ડિવિડન્ડને મહત્તમ સ્વરૂપ આપ્યું હતું. તેમણે સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા ઇનિશિયેટિવ, કૌશલ્ય વિકાસ માટે અલગ મંત્રાલયની રચના અને કૌશલ્ય સંવર્ધન માટે ક્ષમતા નિર્માણ પંચની રચના જેવા સરકાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા પગલાંઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કાર્યદળમાં મહિલાઓની ભાગીદારીમાં વધારો કર્યો હતો.
શાસનને સુધારવા અને નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ટેકનોલોજીનાં ઉપયોગ પર સરકારનાં ધ્યાન પર ચર્ચા કરતાં શ્રી મિશ્રાએ કહ્યું હતું કે, જેએએમ ટ્રિનિટી અને યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ જેવી પહેલોએ નાગરિકોને પ્રત્યક્ષ રીતે લાભ પ્રદાન કરવાની સાથે-સાથે તેમનાં નાણાકીય સર્વસમાવેશકતા અને સશક્તીકરણમાં પણ મૂળભૂત રીતે પરિવર્તન લાવ્યું છે.
ગવર્નન્સમાં સુધારો કરવા અને નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ટેક્નોલોજીના ઉપયોગ પર સરકારના ધ્યાનની ચર્ચા કરતી વખતે, શ્રી મિશ્રાએ કહ્યું કે JAM ટ્રિનિટી અને યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ જેવી પહેલોએ નાગરિકોને સીધા લાભ પહોંચાડવામાં જ નહીં પરંતુ તેમના નાણાકીય સમાવેશન અને સશક્તીકરણમાં પણ મૂળભૂત રીતે ફેરફાર કર્યો છે.
અગ્ર સચિવે જોખમ અને અનિશ્ચિતતાના વૈચારિક પાસાઓની વિસ્તૃત ચર્ચા કરી. તેમણે તેમના પુસ્તક એગ્રીકલ્ચરલ રિસ્ક, ઈન્સ્યોરન્સ એન્ડ ઈન્કમ અને માઈકલ લિપ્ટનના સેમિનલ પેપર, ‘ધી થિયરી ઓફ ધ ઓપ્ટિમાઈઝિંગ પીઝન્ટ’માંથી સંદર્ભો આપ્યા હતા. તેમણે વધુમાં સમજાવ્યું કે કોવિડ-19 રોગચાળાનું ઉદાહરણ આપતા મેક્રોઇકોનોમિક્સમાં માઇક્રોઇકોનોમિક્સના ખ્યાલો કેવી રીતે સુસંગત છે અને ઉમેર્યું કે “આપણે અનિશ્ચિત વાતાવરણમાં પરંપરાગત ડિઝાસ્ટર રિસ્ક મેનેજમેન્ટ અને રિસ્ક મેનેજમેન્ટ વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવાની જરૂર છે જે ટકાઉ આર્થિક વિકાસ માટેની અમારી વ્યૂહરચના પર પણ લાગુ પડે છે. “
નસીમ નિકોલસ તાલેબની એન્ટિફ્રેજિલિટીની વિભાવનાને અનુરૂપ ડૉ. મિશ્રાએ ભારતીય સંદર્ભમાં નાજૂક-વિરોધી દેશ બનવા માટેના પાંચ આધારસ્તંભ સૂચવ્યા હતા, જેમાં કોમ્યુનિટી-લેવલ ઇનિશિયેટિવ્સ, રિસાયલન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, રોબસ્ટ ફાઇનાન્સિયલ સિસ્ટમ, સોશિયલ પ્રોટેક્શન, સસ્ટેઇનેબલ નેચરલ રિસોર્સ મેનેજમેન્ટનો સમાવેશ થાય છે.
This content is restricted to site members. If you are an existing user, please log in. New users may register below.
