પ્રધાનમંત્રીએ પરીક્ષા પે ચર્ચા 2024 દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને વાલીઓ સાથે વાતચીત કરી

(જી.એન.એસ),તા.૨૯

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે નવી દિલ્હીમાં ભારત મંડપમ ખાતે પરીક્ષા પે ચર્ચા (પીપીસી)ની સાતમી એડિશન દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને વાલીઓ સાથે આદાનપ્રદાન કર્યું હતું. તેમણે આ પ્રસંગે પ્રદર્શિત કલા અને હસ્તકલા પ્રદર્શનની વોકથ્રુ પણ લીધી હતી. પીપીસી એ પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના વિદ્યાર્થીઓ, માતાપિતા, શિક્ષકો અને સમાજને એક સાથે લાવવાના પ્રયત્નોથી પ્રેરિત એક આંદોલન છે, જેમાં દરેક બાળકના અનન્ય વ્યક્તિત્વની ઉજવણી કરવામાં આવે છે, પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે અને પોતાને સંપૂર્ણપણે વ્યક્ત કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે. વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને વાલીઓને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ પ્રદર્શનમાં વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા કરવામાં આવેલા સર્જનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેમાં તેમણે વિવિધ આકારોમાં નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ જેવી આકાંક્ષાઓ અને વિભાવનાઓ વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે આ પ્રદર્શનો પ્રતિબિંબિત કરે છે કે નવી પેઢીઓ વિવિધ વિષયો વિશે શું વિચારે છે અને આ મુદ્દાઓ માટે તેમની પાસે કયા ઉકેલો છે. પોતાની વાતચીતની શરૂઆત કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ વિદ્યાર્થીઓને સ્થળ એટલે કે ભારત મંડપમનું મહત્ત્વ સમજાવ્યું હતું અને તેમને જી-20 સમિટ વિશે જણાવ્યું હતું, જેમાં વિશ્વના તમામ મુખ્ય નેતાઓ એકઠા થયા હતા અને વિશ્વના ભવિષ્ય અંગે ચર્ચા કરી હતી.

બાહ્ય દબાણ અને તણાવ

ઓમાનની એક ખાનગી સીબીએસઈ સ્કૂલના ડાનિયા શબુ અને બુરારીની સરકારી સર્વોદય બાલ વિદ્યાલયના મો. આર્શે વિદ્યાર્થીઓ પર દબાણ વધારવામાં ફાળો આપતા સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક અપેક્ષાઓ જેવા બાહ્ય પરિબળોને ધ્યાનમાં લેવાનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, પીપીસીમાં સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક અપેક્ષાઓ સાથે સંબંધિત પ્રશ્રો હંમેશા સામે આવે છે, પછી ભલેને તે સાતમી એડિશન હોય. તેમણે વિદ્યાર્થીઓ પર બાહ્ય પરિબળોના વધારાના દબાણની અસરને ઘટાડવામાં શિક્ષકોની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને એ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું કે માતાપિતાએ સમયાંતરે આનો અનુભવ કર્યો છે. તેમણે પોતાની જાતને દબાણને નિયંત્રિત કરવા અને જીવનના ભાગ રૂપે તેની તૈયારી કરવા માટે સક્ષમ બનાવવાનું સૂચન કર્યું. પ્રધાનમંત્રીએ વિદ્યાર્થીઓને એક આત્યંતિક આબોહવાની સ્થિતિમાંથી બીજી તરફની મુસાફરીનું ઉદાહરણ આપીને પોતાને માનસિક રીતે તૈયાર કરવા વિનંતી કરી હતી, જ્યાં મન પહેલેથી જ વિષમ હવામાનનો સામનો કરવા માટે તૈયાર છે. તેમણે તણાવના સ્તરનું મૂલ્યાંકન કરવા અને ધીમે ધીમે તેમાં વધારો કરીને આગળ વધવાનું સૂચન પણ કર્યું જેથી વિદ્યાર્થીની ક્ષમતા તેનાથી અવરોધાય નહીં. શ્રી મોદીએ વિદ્યાર્થીઓ, પરિવારો અને શિક્ષકોને વ્યવસ્થિત સિદ્ધાંતનો અમલ કરવાને બદલે પ્રક્રિયા વિકસાવતી વખતે બાહ્ય તણાવની સમસ્યાનું સામૂહિક સમાધાન કરવા અપીલ કરી હતી. તેમણે એમ પણ સૂચવ્યું કે વિદ્યાર્થીઓના પરિવારોએ વિવિધ રીતોની ચર્ચા કરવી જોઈએ જે તે દરેક માટે કાર્ય કરે છે.

મિત્રો વચ્ચે પીઅર પ્રેશર અને સ્પર્ધા

આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓની સરકારી પ્રદર્શન મલ્ટિપર્પઝ સ્કૂલની ભાગ્ય લક્ષ્મી, ગુજરાતમાં જેએનવી પંચમહાલની દ્રષ્ટિ ચૌહાણ અને કેરળની કેન્દ્રીય વિદ્યાલયમાંથી સ્વાતિ દિલીપ દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલા સાથીઓના દબાણ અને સ્પર્ધાના મુદ્દાને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ સ્પર્ધાના મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો, જોકે તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સ્પર્ધા તંદુરસ્ત હોવી જોઈએ. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે ઘણીવાર અનિચ્છનીય સ્પર્ધાના બીજ કૌટુંબિક પરિસ્થિતિઓમાં રોપવામાં આવે છે જે ભાઈ-બહેનમાં વિપરીત સ્પર્ધા તરફ દોરી જાય છે. પીએમ મોદીએ માતા-પિતાને બાળકોની વચ્ચે સરખામણીથી બચવા માટે કહ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ એક વીડિયોનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું, જેમાં બાળકોએ તંદુરસ્ત રીતે સ્પર્ધા કરવાની સાથે-સાથે એકબીજાને મદદ કરવાને પ્રાથમિકતા આપી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે પરીક્ષામાં સારું પ્રદર્શન કરવું એ શૂન્ય-સરવાળાની રમત નથી અને સ્પર્ધા પોતાની જાત સાથે છે કારણ કે મિત્રનું સારું પ્રદર્શન આ ક્ષેત્રને સારું પ્રદર્શન કરવા માટે મર્યાદિત કરતું નથી. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે, આ વલણ, એવા લોકો સાથે મિત્રતા કરવાનું વલણ પેદા કરી શકે છે જેઓ પ્રેરણાદાયક કંપની નહીં હોય. તેમણે માતાપિતાને તેમના બાળકોની તુલના અન્ય બાળકો સાથે ન કરવા જણાવ્યું હતું. તેમણે તેમના બાળકોની સિદ્ધિને તેમનું વિઝિટિંગ કાર્ડ ન બનાવવા પણ જણાવ્યું હતું. પીએમ મોદીએ વિદ્યાર્થીઓને તેમના મિત્રોની સફળતાનો આનંદ માણવા જણાવ્યું હતું. મિત્રતા એ કોઈ વ્યવહારની ભાવના નથી.”

વિદ્યાર્થીઓને પ્રેરિત કરવામાં શિક્ષકોની ભૂમિકા

વિદ્યાર્થીઓને પ્રેરિત કરવામાં શિક્ષકોની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ આંધ્રપ્રદેશનાં ઉપપરાપલ્લીમાં ઝેડપી હાઈસ્કૂલનાં સંગીત શિક્ષક શ્રી કોંડાકંચી સંપતા રાવ અને શિવસાગર આસામનાં શિક્ષક બંટી મેડીનાં પ્રશ્રોનાં જવાબ આપ્યાં હતાં. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સંગીતમાં એવા વિદ્યાર્થીઓનો તણાવ દૂર કરવાની ક્ષમતા છે, જેઓ માત્ર એક જ વર્ગ સાથે સંબંધિત નથી, પણ સંપૂર્ણ શાળા સાથે સંબંધ ધરાવે છે. શ્રી મોદીએ ધોરણના પ્રથમ દિવસથી લઈને પરીક્ષાના સમય સુધી વિદ્યાર્થી-શિક્ષક સંઘના વિસ્તરણ પર ભાર મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, તેનાથી પરીક્ષા દરમિયાન તણાવ સંપૂર્ણપણે દૂર થશે. તેમણે શિક્ષકોને પણ અનુરોધ કર્યો હતો કે, તેઓ ભણાવવામાં આવતા વિષયોના આધારે વિદ્યાર્થીઓ સાથે જોડાવાને બદલે વિદ્યાર્થીઓ માટે વધુ સુલભ બને. પોતાનાં દર્દીઓ સાથે વ્યક્તિગત જોડાણ ધરાવતા ડૉક્ટરોનું ઉદાહરણ ટાંકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ પ્રકારનો સંબંધ અડધોઅડધ ઇલાજનું કામ કરે છે. તેમણે પરિવારો સાથે વ્યક્તિગત જોડાણ વિકસાવવા અને વિદ્યાર્થીઓની તેમની સમક્ષ તેમની સિદ્ધિઓ બદલ પ્રશંસા કરવાનું સૂચન પણ કર્યું હતું. પીએમ મોદીએ ઉમેર્યું હતું કે, “શિક્ષકો નોકરીની ભૂમિકામાં નથી, પરંતુ તેઓ વિદ્યાર્થીઓના જીવનને તૈયાર કરવાની જવાબદારી નિભાવે છે.”

પરીક્ષાના તણાવ સાથે કામ પાર પાડવું

પશ્ચિમ ત્રિપુરાના પ્રણવંદા વિદ્યા મંદિરના અદ્રિતા ચક્રવર્તી, છત્તીસગઢના બસ્તરમાં જવાહર નવોદય વિદ્યાલયના વિદ્યાર્થી શેખ તૈફુર રહેમાન અને ઓડિશાના કટક સ્થિત આદર્શ વિદ્યાલયના વિદ્યાર્થીઓ, રાજ્યલક્ષ્મી આચાર્યએ પ્રધાનમંત્રીને પરીક્ષાના તણાવને પહોંચી વળવા વિશે પૂછ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ માતાપિતાના અતિ ઉત્સાહ અથવા વિદ્યાર્થીઓની વધુ પડતી પ્રામાણિકતાને કારણે ભૂલો ટાળવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે માતા-પિતાને નવા કપડાં, ધાર્મિક વિધિઓ અથવા સ્ટેશનરી દ્વારા પરીક્ષાના દિવસે વધુ પડતો પ્રચાર ન કરવા જણાવ્યું હતું. તેમણે વિદ્યાર્થીઓને છેલ્લી ક્ષણ સુધી તૈયારી ચાલુ ન રાખવા અને હળવાશની માનસિકતા સાથે પરીક્ષાઓનો સંપર્ક કરવા અને અનિચ્છનીય તણાવ તરફ દોરી શકે તેવા કોઈપણ બાહ્ય વિનાશને ટાળવા પણ જણાવ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ તેમને પ્રશ્નપત્ર વાંચવાની અને છેલ્લી ઘડીએ ગભરાટ ટાળવા માટે સમય ફાળવવાની સાથે યોજના બનાવવાની સલાહ આપી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ વિદ્યાર્થીઓને યાદ અપાવ્યું હતું કે, મોટાભાગની પરીક્ષાઓ હજુ પણ લેખિત છે અને કમ્પ્યુટર અને ફોનને કારણે લખવાની ટેવ ઘટી રહી છે. તેમણે તેમને લખવાની ટેવમાં રહેવાનું કહ્યું. તેમણે તેમને તેમના વાંચન/અભ્યાસનો 50 ટકા સમય લેખનમાં ફાળવવા જણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે જ્યારે તમે કંઈક લખો છો ત્યારે જ તમે ખરેખર તે સમજો છો. તેમણે તેમને અન્ય વિદ્યાર્થીઓની ગતિથી ગભરાવાનું કહ્યું નહીં.

તંદુરસ્ત જીવનશૈલી જાળવવી

પરીક્ષાની તૈયારી અને તંદુરસ્ત જીવનશૈલી જાળવવા વચ્ચે સંતુલન જાળવવાનો મુદ્દો ઉઠાવીને રાજસ્થાનની સિનિયર સેકન્ડરી સ્કૂલના વિદ્યાર્થી ધીરજ સુભાષ, લદ્દાખના કારગિલમાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી કેન્દ્રીય વિદ્યાલયના વિદ્યાર્થી નજમા ખાતૂન અને અભિષેક કુમાર તિવારી તથા અરુણાચલ પ્રદેશમાં સરકારી હાયર સેકન્ડરી ટોબી લાહમેના એક શિક્ષકે પ્રધાનમંત્રીને કસરતની સાથે અભ્યાસનું વ્યવસ્થાપન કરવા વિશે પૂછ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ શારીરિક સ્વાસ્થ્યની કાળજી લેવાની જરૂરિયાત દર્શાવવા મોબાઇલ ફોન રિચાર્જ કરવાની જરૂરિયાતનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે સંતુલિત જીવનશૈલી જાળવવા અને દરેક વસ્તુનો અતિરેક ટાળવા જણાવ્યું હતું. પીએમ મોદીએ કહ્યું, “સ્વસ્થ મન માટે સ્વસ્થ શરીર મહત્વપૂર્ણ છે.” તેમણે કહ્યું કે તંદુરસ્ત રહેવા માટે કેટલીક દિનચર્યાઓની જરૂર હોય છે અને સૂર્યપ્રકાશમાં સમય પસાર કરવા અને નિયમિત અને સંપૂર્ણ ઉંઘ લેવા વિશે પૂછ્યું. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે સ્ક્રીન ટાઇમ જેવી ટેવો જરૂરી ઉંઘ ખાઈ જાય છે જે આધુનિક આરોગ્ય વિજ્ઞાન દ્વારા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, તેમનાં અંગત જીવનમાં પણ તેમણે સૂતાંની 30 સેકન્ડની અંદર ગાઢ નિદ્રામાં જવાની વ્યવસ્થા જાળવી રાખી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “જ્યારે જાગતા હોય ત્યારે સંપૂર્ણપણે જાગવું અને સૂતી વખતે ગાઢ નિદ્રા, એ એક સંતુલન છે જે પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.” પોષણની વાત કરતા પીએમ મોદીએ સંતુલિત આહાર પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે તંદુરસ્તી માટે નિયમિત કસરત અને શારીરિક પ્રવૃત્તિઓના મહત્વ પર પણ ભાર મૂક્યો હતો.

કારકિર્દી પ્રગતિ

વિદ્યાલય, બરાકપોર, ઉત્તર 24 પરગના, પશ્ચિમ બંગાળના મધુમિતા મલ્લિક અને હરિયાણાના પાનીપતમાં ધ મિલેનિયમ સ્કૂલની અદિતિ તંવર દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલા એક મુદ્દા પર કારકિર્દીની પ્રગતિ પર ઊંડી સમજ આપતા પ્રધાનમંત્રીએ સૂચન કર્યું હતું કે, જ્યારે કારકિર્દીના પથની વાત આવે છે, ત્યારે તેમણે સ્પષ્ટતા પ્રાપ્ત કરવી તથા મૂંઝવણ અને અનિર્ણાયકતાને ટાળવી જોઈએ. સ્વચ્છતા અને પાછળ પ્રધાનમંત્રીના સંકલ્પનું ઉદાહરણ આપતા પીએમ મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ‘સ્વચ્છતા’ દેશમાં પ્રાથમિકતાનું ક્ષેત્ર બની રહ્યું છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, કલા અને સંસ્કૃતિ ક્ષેત્રમાં ભારતનું બજાર છેલ્લાં 10 વર્ષમાં 250 ગણું વધ્યું છે. પીએમ મોદીએ વિદ્યાર્થીઓને પોતાને ઓછો આંકવાની અપીલ કરતા કહ્યું કે, “જો આપણી પાસે ક્ષમતા છે, તો અમે કંઈપણ જીવી શકીએ છીએ.” તેમણે સંપૂર્ણ સમર્પણ સાથે બધામાં જવાનું સૂચન પણ કર્યું. રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ વિશે બોલતા પ્રધાનમંત્રીએ એક જ પ્રવાહથી બંધાયેલા રહેવાને બદલે વિવિધ અભ્યાસક્રમો અપનાવવાની જોગવાઈઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે આ પ્રસંગે પ્રદર્શિત થયેલા પ્રદર્શનમાં વિદ્યાર્થીઓની સહભાગિતા, કૌશલ્ય અને સમર્પણની પ્રશંસા કરી હતી તથા ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારત સરકારનાં માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયની સરખામણીમાં સરકારી યોજનાઓનાં સંચાર માટે તેમણે કરેલી કામગીરી ઘણી સારી છે. પીએમ મોદીએ એક રેસ્ટોરન્ટમાં ભોજન મંગાવવાનું ઉદાહરણ આપતા કહ્યું કે, “આપણે મૂંઝવણને દૂર કરવા માટે નિર્ણાયક બનવું જોઈએ” જ્યાં વ્યક્તિએ શું ખાવું તે અંગે નિર્ણય લેવો જ જોઇએ. તેમણે જે નિર્ણયો લેવાના છે તેની સકારાત્મકતા અને નકારાત્મકતાનું મૂલ્યાંકન કરવાનું સૂચન પણ કર્યું હતું.

માતાપિતાની ભૂમિકા

દિલ્હીથી વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ મારફતે આ કાર્યક્રમમાં જોડાયેલા પુડુચેરી સરકારી ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળાના વિદ્યાર્થી દીપાશ્રીએ પ્રધાનમંત્રીને માતા-પિતાની ભૂમિકા અને વિદ્યાર્થીઓ કેવી રીતે વિશ્વાસનું નિર્માણ કરી શકે છે તે વિશે પૂછ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ પરિવારોમાં વિશ્વાસની ઊણપ વિશે વાત કરી હતી તથા માતા-પિતા અને શિક્ષકોને આ ગંભીર સમસ્યાનું સમાધાન કરવા જણાવ્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આ અંતર અચાનક નથી, પણ લાંબા સમયથી ખેંચાયેલી પ્રક્રિયાનું પરિણામ છે અને તેમાં શિક્ષકો, માતાપિતા કે વિદ્યાર્થીઓ હોય, દરેકનાં આચરણનું ઊંડું સ્વ-વિશ્લેષણ કરવાની જરૂર છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, પ્રામાણિક વાતચીતથી વિશ્વાસની ખાધની શક્યતા ઘટી શકે છે. વિદ્યાર્થીઓએ તેમના વ્યવહારમાં નિષ્ઠાવાન અને પ્રામાણિક રહેવું જોઈએ. તેવી જ રીતે માતા-પિતાએ પણ શંકાને બદલે પોતાના બાળકો પર વિશ્વાસ વ્યક્ત કરવો જોઈએ. વિશ્વાસની ખાધ દ્વારા બનાવેલ અંતર બાળકોને હતાશામાં ધકેલી શકે છે. પ્રધાનમંત્રીએ શિક્ષકોને વિદ્યાર્થીઓ સાથે સંવાદની ચેનલો ખુલ્લી રાખવા અને પક્ષપાત ટાળવા જણાવ્યું હતું. તેમણે એક પ્રયોગ માટે કહ્યું અને મિત્રોના પરિવારોને નિયમિતપણે મળવા અને બાળકોને મદદ કરી શકે તેવી સકારાત્મક બાબતોની ચર્ચા કરવા વિનંતી કરી.

ટેકનોલોજીની ઘુસણખોરી

મહારાષ્ટ્રના પુણેના માતા-પિતા ચંદ્રેશ જૈને વિદ્યાર્થીઓના જીવનમાં ટેકનોલોજીની ઘૂસણખોરીનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો અને ઝારખંડના રામગઢની માતા-પિતા કુમારી પૂજા શ્રીવાસ્તવે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મની વિપુલતા સાથે અભ્યાસનું સંચાલન કરવા અંગે પૂછ્યું હતું. હિમાચલ પ્રદેશના હમીરપુરના કંગૂ સ્થિત ટીઆર ડીએવી સ્કૂલના વિદ્યાર્થી અભિનવ રાણાએ વિદ્યાર્થીઓને પરીક્ષાના તણાવને અસરકારક રીતે સંચાલિત કરવા માટે શિક્ષિત અને પ્રોત્સાહિત કરવાનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો, જ્યારે શીખવાના સાધન તરીકે મોબાઇલ ટેકનોલોજીના ફાયદાઓનો પણ ઉપયોગ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “કોઈ પણ વસ્તુનો અતિરેક ખરાબ છે.” પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ઘરમાં રાંધેલા ભોજનની સાથે મોબાઇલ ફોનના વધુ પડતા ઉપયોગની તુલના કરવામાં આવે છે, જેને જ્યારે વધારે માત્રામાં લેવામાં આવે છે, ત્યારે તે પેટની સમસ્યાઓ અને અન્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી જાય છે, પછી ભલે તે પોષક તત્ત્વોથી સમૃદ્ધ હોય. તેમણે નિર્ણય-આધારિત નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયાની મદદથી ટેકનોલોજી અને મોબાઇલ ફોનનો અસરકારક ઉપયોગ કરવા પર ભાર મૂક્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ ગોપનીયતા અને ગુપ્તતાના વિષય તરફ ધ્યાન દોરતા કહ્યું હતું કે, “દરેક માતાપિતા આ સમસ્યાનો સામનો કરે છે.” તેમણે પરિવારમાં નિયમો અને કાયદાઓનો સમૂહ ઘડવા પર ભાર મૂક્યો હતો અને રાત્રિભોજન દરમિયાન કોઈ ઇલેક્ટ્રોનિક ગેજેટ્સ ન હોવાનો અને ઘરમાં કોઈ ગેજેટ ઝોન ન બનાવવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “આજની દુનિયામાં કોઈ પણ વ્યક્તિ ટેકનોલોજીથી દૂર ભાગી ન શકે.” તેમણે કહ્યું કે તેને બોજ ન ગણવો જોઈએ પરંતુ તેનો અસરકારક ઉપયોગ શીખવો ફરજિયાત છે. પ્રધાનમંત્રીએ વિદ્યાર્થીઓને સૂચન કર્યું હતું કે, વિદ્યાર્થીઓને શૈક્ષણિક સંસાધન તરીકે ટેકનોલોજી વિશે તેમનાં માતાપિતાને શિક્ષિત કરવા અને પારદર્શકતા સ્થાપિત કરવા માટે દરેક સભ્ય સાથે દરેક મોબાઇલ ફોનનાં પાસકોડ વહેંચવાની ભલામણ પણ કરી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “આનાથી ઘણી બધી દુષ્ટતાઓને અટકાવી શકાશે.” પ્રધાનમંત્રી મોદીએ સમર્પિત મોબાઇલ એપ્લિકેશનો અને સાધનોના ઉપયોગ સાથે સ્ક્રીન ટાઇમની દેખરેખ પર પણ વાત કરી. તેમણે વિદ્યાર્થીઓને વર્ગખંડમાં મોબાઇલ ફોનની સાધનસંપન્નતા વિશે શિક્ષિત કરવાનું સૂચન પણ કર્યું.

પ્રધાનમંત્રી તાણને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરે છે અને સકારાત્મક રહે છે?

તમિલનાડુની ચેન્નાઈની મોડર્ન સિનિયર સેકન્ડરી સ્કૂલનાં વિદ્યાર્થી એમ વાગેશે પ્રધાનમંત્રીને પૂછ્યું હતું કે, તેઓ પ્રધાનમંત્રીના હોદ્દા પર દબાણ અને તણાવને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરે છે. ઉત્તરાખંડના ઉદમસિંહ નગરસ્થિત ડાયનેસ્ટી મોડર્ન ગુરુકુળ એકેડમીની વિદ્યાર્થીની સ્નેહા ત્યાગીએ પ્રધાનમંત્રીને પૂછ્યું હતું કે, “અમે તમારી જેમ સકારાત્મક કેવી રીતે બની શકીએ?”. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, એ જાણીને સારું લાગે છે કે, બાળકો પ્રધાનમંત્રી પદનાં દબાણને જાણે છે. તેમણે કહ્યું કે દરેક વ્યક્તિ અણધારી પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરે છે. જો કે, કોઈ પણ વ્યક્તિ તેમના પર ટાળીને પ્રતિક્રિયા આપી શકે છે, જો કે, પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું, આવા લોકો જીવનમાં ઘણું પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. “મારો અભિગમ જે મને ઉપયોગી લાગ્યો તે એ છે કે ‘હું દરેક પડકારને પડકારું છું’. પડકાર પસાર થાય તેની હું નિષ્ક્રિય રાહ જોતો નથી. આ મને હંમેશાં શીખવાની તક આપે છે. નવી પરિસ્થિતિઓ સાથે કામ પાર પાડવું એ મને સમૃદ્ધ બનાવે છે”. તેમણે વધુમાં કહ્યું કે “મારો સૌથી મોટો વિશ્વાસ એ છે કે મારી સાથે 140 કરોડ દેશવાસી છે. જો 100 મિલિયન પડકારો છે, તો અબજો ઉકેલો છે. હું ક્યારેય એકલો નથી લાગતો અને બધું જ મારા પર છે, હું હંમેશા મારા દેશ અને દેશવાસીઓની ક્ષમતાઓથી વાકેફ છું. મારી વિચારસરણીનો આ મૂળભૂત મર્મ છે.” તેમણે કહ્યું હતું કે, જો કે તેમણે સૌથી આગળ રહેવું પડશે અને ભૂલો તેમની હશે, પરંતુ રાષ્ટ્રની ક્ષમતાઓ તાકાત આપે છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, “હું મારા દેશવાસીઓની ક્ષમતાઓમાં જેટલો વધારો કરું છું, પડકારોને પડકારવાની મારી ક્ષમતામાં સુધારો થાય છે.” પ્રધાનમંત્રીએ ગરીબીની સમસ્યાનું ઉદાહરણ આપતાં કહ્યું હતું કે, જ્યારે ગરીબો પોતે જ ગરીબી દૂર કરવાનો નિર્ણય લેશે, ત્યારે કવિતા જતી રહેશે. “મારી જવાબદારી છે કે હું તેમને સપનાં જોવા માટેનાં સાધનો આપું, જેમ કે પાકું ઘર, શૌચાલય, શિક્ષણ, આયુષ્માન, નળ દ્વારા પાણી. એક વખત તેઓ દૈનિક અપમાનથી મુક્ત થઈ જશે, પછી તેઓ ગરીબી નાબૂદી માટે નિશ્ચિત થઈ જશે.” તેમણે કહ્યું કે તેમના 10 વર્ષના કાર્યકાળમાં 25 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા.

આ ઉપરાંત પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, વ્યક્તિમાં પ્રાથમિકતા આપવાનું ડહાપણ હોવું જોઈએ. આ અનુભવ અને દરેક વસ્તુનું વિશ્લેષણ સાથે આવે છે. તેણે એમ પણ કહ્યું હતું કે તે પોતાની ભૂલોને પાઠ માને છે. તેમણે કોવિડ રોગચાળાનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું અને કહ્યું હતું કે, નિષ્ક્રિય બેસી રહેવાને બદલે તેમણે લોકોને એકઠા કરવાનું પસંદ કર્યું હતું અને દીપક અથવા ‘થાળી’ વગાડવા જેવા કાર્યો દ્વારા તેમની સામૂહિક શક્તિ વધારવાનું પસંદ કર્યું હતું. તે જ રીતે, રમતગમતની સફળતા અને યોગ્ય વ્યૂહરચના, દિશા અને નેતૃત્વની ઉજવણીના પરિણામે આંતરરાષ્ટ્રીય ઇવેન્ટ્સમાં મોટા પ્રમાણમાં ચંદ્રકો જીત્યા છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, યોગ્ય શાસન માટે પણ નીચેથી ઉપર સુધી સંપૂર્ણ માહિતીની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ અને ઉપરથી નીચે સુધી સંપૂર્ણ માર્ગદર્શનની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ.

પ્રધાનમંત્રીએ જીવનમાં નિરાશ ન થવા પર ભાર મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, એક વખત આ નિર્ણય લેવામાં આવશે, પછી ફક્ત હકારાત્મકતા જ બાકી રહેશે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “મેં મારા જીવનમાં નિરાશાનાં તમામ દરવાજા અને બારીઓ બંધ કરી દીધી છે.” તેમણે કહ્યું હતું કે, જ્યારે કંઇક કરવાનો સંકલ્પ મજબૂત હોય છે, ત્યારે નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા સરળ બની જાય છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, “જ્યારે કોઈ સ્વાર્થી હેતુ ન હોય, ત્યારે નિર્ણયમાં ક્યારેય મૂંઝવણ હોતી નથી.” વર્તમાન પેઢીનાં જીવનને સરળ બનાવવા પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આજની પેઢીએ તેમનાં માતા-પિતાને પડતી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો ન જોઈએ. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “સરકાર એવું રાષ્ટ્ર બનાવવા આતુર છે, જ્યાં માત્ર વર્તમાનની જ નહીં, પણ ભવિષ્યની પેઢીઓને પણ ચમકવાની અને તેમની ક્ષમતાઓ દર્શાવવાની તક મળે.” પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ સંપૂર્ણ દેશનો સામૂહિક સંકલ્પ હોવો જોઈએ. સકારાત્મક વિચારસરણીની શક્તિ પર પ્રકાશ ફેંકતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, તેનાથી સૌથી વધુ નકારાત્મક પરિસ્થિતિઓમાં પણ સકારાત્મક પરિણામો જોવાની તાકાત મળે છે. પ્રધાનમંત્રીએ તમામ વિદ્યાર્થીઓને પ્રોત્સાહિત કરીને તેમની વાતચીતનું સમાપન કર્યું હતું અને તેમના જીવનનાં લક્ષ્યાંકો હાંસલ કરવા શુભેચ્છા પાઠવી હતી.