તાપમાન વધવાની સાથે જ કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયે ગરમીના મહિનાઓ દરમિયાન હીટવેવની તૈયારીઓ અને હોસ્પિટલમાં લાગેલી આગને રોકવા માટેના પગલાં અંગે રાજ્યો સાથે સમીક્ષા બેઠક યોજી

(જી.એન.એસ) તા. 6

નવી દિલ્હી,

કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયના ડીજીએચએસ, ડૉ. અતુલ ગોયલે દેશભરમાં વિવિધ આરોગ્ય સંભાળ સુવિધાઓ દ્વારા અપનાવવામાં આવેલા હીટવેવની સ્થિતિ અને આગ અને વિદ્યુત સલામતીના પગલાંની સજ્જતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે વર્ચ્યુઅલ બેઠક કરી હતી.

આઇએમડી દ્વારા 27 મે 2024નાં રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા લાંબા અંતરની આઉટલુક આગાહી મુજબ, એવી આગાહી કરવામાં આવી છે કે જૂન 2024માં દક્ષિણ દ્વીપકલ્પ ભારતના ભાગોને બાદ કરતા દેશના મોટાભાગના ભાગોમાં સામાન્યથી વધુ માસિક મહત્તમ તાપમાનની સંભાવના છે. દક્ષિણ દ્વીપકલ્પ ભારતમાં સામાન્યથી નીચે તાપમાનની સંભાવના છે. જૂન દરમિયાન, ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતના મોટાભાગના વિસ્તારો અને મધ્ય ભારતના નજીકના ભાગોમાં સામાન્યથી વધુ ગરમીના દિવસો રહેશે તેવી શક્યતા વધુ છે.

રાજ્યના આરોગ્ય વિભાગોને નીચેના નિર્દેશો મોકલ્યા છે:

રાજ્યના આરોગ્ય વિભાગો માટે સલાહકાર, ગરમીને લગતી બીમારીઓ માટે આરોગ્ય પ્રણાલીની સજ્જતા (એચઆરઆઈ) માટે આરોગ્ય પ્રણાલીને મજબૂત કરવા માટેની માર્ગદર્શિકાઓ.

શું કરવું અને શું ન કરવું અને આઇઇસી પોસ્ટર ટેમ્પલેટ્સની સાથે એક જાહેર આરોગ્ય સલાહ.

ગંભીર ગરમી-સંબંધિત બીમારીઓ માટે ઇમરજન્સી કૂલિંગ પર માર્ગદર્શિકાઓ.

ગરમી સંબંધિત મૃત્યુમાં ઓટોપ્સી તારણો પર માર્ગદર્શિકા દેશભરની તમામ એઈમ્સ અને મેડિકલ કોલેજોમાં પ્રસારિત કરવામાં આવ્યા છે.

સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલય, સ્વાસ્થ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય અને એનડીએમએના સંયુક્ત સંદેશાવ્યવહાર તથા ડિરેક્ટોરેટ જનરલ ઓફ હેલ્થ સર્વિસીસ તરફથી આરોગ્ય સુવિધાઓમાં ફાયર સેફ્ટી પગલાં પર સંદેશાવ્યવહાર.

ગરમીની આરોગ્ય પર થતી અસરોને રોકવા અને તેનું સંચાલન કરવા માટે આરોગ્ય સુવિધા અને એમ્બ્યુલન્સ સજ્જતાના મૂલ્યાંકન માટે ચેકલિસ્ટ.

23 માર્ચ 2024ના રોજ મોકલવામાં આવેલા એક પત્ર દ્વારા, રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને વિનંતી કરવામાં આવી છે કે તેઓ ભારે ગરમીને કારણે થતી વિનાશક ઘટનાઓને રોકવા માટે સક્રિય પગલાં લે. આ પછી 29 મે 2024ના રોજ ફાયર સેફ્ટીના સંદર્ભમાં તમામ નિવારક પગલાં લેવા માટે બીજો એક પત્ર મોકલવામાં આવ્યો હતો.

આ બેઠકમાં રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો દ્વારા હાથ ધરવામાં આવનારા વિસ્તૃત પગલાં અને ઉપાયોની પુનઃપુષ્ટિ કરવામાં આવી હતીઃ-

હીટ હેલ્થ એક્શન પ્લાનનો અમલ.

ભારતીય હવામાન વિભાગ (આઇએમડી) દ્વારા જારી કરવામાં આવેલી હીટ વેવ્સની પૂર્વ ચેતવણીનો પ્રસાર.

એચઆરઆઈના નિવારણ અને વ્યવસ્થાપન માટે તમામ હેલ્થકેર સુવિધાઓ અને એમ્બ્યુલન્સ સજ્જતાનું મૂલ્યાંકન.

આઈએચઆઈપી પર ગરમીને લગતી બીમારી અને મૃત્યુ દેખરેખને મજબૂત કરવી.

તમામ હેલ્થકેર સુવિધાઓ ખાતે સમર્પિત હીટ સ્ટ્રોક રૂમ.

આરોગ્ય સલાહ જારી કરવી અને આઇઇસીની પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરવું.

એચઆરઆઈ લક્ષણો, કેસની ઓળખ, ક્લિનિકલ મેનેજમેન્ટ, ઇમરજન્સી કૂલિંગ અને સર્વેલન્સ રિપોર્ટિં પર આરોગ્ય સુવિધાઓના તબીબી અધિકારીઓ અને આરોગ્ય સંભાળ કર્મચારીઓની સંવેદનશીલતા અને ક્ષમતા નિર્માણ.

અત્યંત ગરમી માટે આરોગ્ય સુવિધાની સરળ ઉપલબ્ધતા.

એચઆરઆઈ- કેન્દ્રિત સામૂહિક મેળાવડા/રમતગમત કાર્યક્રમની સજ્જતા.

સંભવિત રીતે સંવેદનશીલ વિસ્તારોની ઓળખ કરવા માટે નિયમિત રીતે નિવારક આગના જોખમ મૂલ્યાંકન અભ્યાસ આયોજિત કરવો.

જ્વલનશીલ પદાર્થોનો યોગ્ય સંગ્રહ અને ઇલેક્ટ્રિકલ સર્કિટ્સ અને સિસ્ટમ્સની નિયમિત અને મહત્તમ નિવારક જાળવણી જેવા યોગ્ય આગ નિવારણ પગલાંનો અમલ કરવો.

ફાયર સેફ્ટી પ્રોટોકોલ, ઇવેક્યુએશન પ્રક્રિયાઓ અને અગ્નિશામક સાધનોના ઉપયોગ અંગે કર્મચારીઓને તાલીમ આપવી.

ધુમાડાના અલાર્મ, અગ્નિશામકો અને છંટકાવ સહિત આગની શોધ અને દમન પ્રણાલીની સ્થાપના અને મહત્તમ જાળવણી.

આગની અનિચ્છનીય ઘટનામાં દર્દીઓ, કર્મચારીઓ અને મુલાકાતીઓને બહાર કાઢવા માટે એસઓપી સાથે ઇમરજન્સી રિસ્પોન્સ પ્લાનની સ્થાપના કરવી.

સૌથી અગત્યની વાત એ છે કે, કોઈ પણ જાતના સમાધાન કર્યા વિના મોક ઇમરજન્સી ડ્રિલ્સનું નિયમિત રીતે સંચાલન કરવું.

રાજ્ય સ્તરની તૈયારી:-

એવી માહિતી આપવામાં આવી હતી કે તમામ રાજ્ય /કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના ઉચ્ચ-સ્તરીય અધિકારીઓ પરિસ્થિતિ પર કડક નજર રાખી રહ્યા છે. મધ્ય પ્રદેશ જેવા રાજ્યોએ તમામ સરકારી અને ખાનગી હોસ્પિટલોમાં આગ-સલામતીના અકસ્માતો પર મોકડ્રીલ કવાયત હાથ ધરી છે. ફાયર સેફ્ટી અંગે મોકડ્રીલ યોજવા માટે શહેરી વહીવટ અને ઇજનેરી વિભાગોનું સંકલન કરવામાં આવ્યું હતું. કોડ રેડ પ્રોટોકોલ પણ જારી કરવામાં આવ્યો છે. ઓડિશામાં રાજ્યભરમાં હીટ વેવ કંટ્રોલ રૂમની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં વસ્તી પ્રત્યે જાગૃતિ લાવવા માટે દસ્તક (ડોર-ટુ-ડોર) અભિયાન ચલાવવામાં આવી રહ્યું છે. આ રાજ્યમાં લગભગ તમામ આરોગ્ય સુવિધાઓમાં ફાયર સેફ્ટી અધિકારીઓની ઓળખ કરવામાં આવી હતી. હરિયાણાએ તમામ આરોગ્ય સંભાળ સુવિધાઓમાં આવશ્યક દવાઓ અને લોજિસ્ટિક્સની ખાતરી કરવા માટે સમર્પિત નાણાકીય ફાળવણી કરી છે. રાજસ્થાનમાં, 104 અને 108 સાથે જોડાયેલી એમ્બ્યુલન્સ ઠંડક ઉપકરણોથી સજ્જ છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં ફાયર વિભાગ પાસેથી ફાયર સેફ્ટી સર્ટિફિકેટ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવે છે અને મોકડ્રીલ કરવામાં આવી રહ્યાં છે. બિહારમાં, આરોગ્ય સંભાળ સુવિધાઓમાં આગની ઘટનાઓને રોકવા માટે સ્ટેટ ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ ઓથોરિટી સાથે સંકલન ચાલુ છે. દિલ્હીએ તમામ સરકારી અને ખાનગી હોસ્પિટલોને અગ્નિશામક પ્રણાલી માટેના નિર્દેશો અને એસઓપી પણ જારી કર્યા છે. જો નાની સુવિધાઓમાં પણ ફાયર એનઓસી ઉપલબ્ધ ન હોય તો સરકારી/ખાનગી સંસ્થાઓમાં ફાયર ઇવેક્યુએશન પ્લાન અને ફાયર ફાઇટિંગ સિસ્ટમ ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે.